E-ticaret ve İade Ekonomisi: Lojistik Zorluklar ve Çevresel Etkiler
E-ticaretin sunduğu “tek tıkla iade” kolaylığı, arka planda oldukça karmaşık ve zorlayıcı bir lojistik süreci gerektiriyor. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, hızla yaygınlaşan “İade Ekonomisi”nin finansal ve çevresel yansımalarını ele aldı. Pala, “Birçok durumda iade edilen bir kazağın işlem maliyeti, onun orijinal üretim maliyetinden daha fazla oluyor. Bu yüzden bazı firmalar, iade ürünleri yeniden satışa hazırlamak yerine imha etmeyi tercih edebiliyor,” ifadelerini kullandı.
İade Sürecinin Zorlukları
Online alışverişin günlük yaşamda merkezi bir yer edinmesi, tüketicilere büyük avantajlar sağlar iken, lojistik sektöründe ise karmaşık yönetim sorunlarına neden oldu. Özellikle giyim eşyalarındaki artan iade oranları, “Tersine Lojistik” kavramının daha fazla önem kazanmasına sebep oldu. Dr. Pala, basit gibi görünen bir iade işleminin, ürünün üretim maliyetini bile aşan bir operasyonel yük doğurabileceği ve bu durumun çevresel sorunlar yaratabileceği konusunda uyarılarda bulundu.
Bir İadenin Arkasındaki Süreç
Bir ürünün geri iade edilmesi süreci; toplama, taşıma, kalite kontrolleri, yeniden paketleme ve stoklama gibi birçok aşamayı içerir. Dr. Pala, bu sürecin maliyetine atıfta bulunarak şöyle açıkladı: “Örneğin, bir kazağın üretimi genellikle ölçek ekonomileri sayesinde daha düşük maliyetli olurken, iade süreçleri tam tersine, birim bazda daha yüksek maliyetler taşıyor. Sonuç olarak, bazı işletmeler iade edilen ürünleri yeniden satmak yerine, bunları imha etme yoluna gitmeyi tercih ediyor.”
Çevresel Kaygılar ve Karbon Ayak İzi
Tüketicilerin sıklıkla başvurduğu iade nedenlerinden biri olan “beden uyuşmazlığı”, eğer kontrol altında tutulmazsa ciddi çevresel sorunlara yol açabiliyor. Dr. Pala, “İadelerin rahat bir şekilde yapılması, arka planda görünmeyen bir karbon ayak izi oluşturuyor. Bir ürün önce kargo ile toplama merkezlerine, sonrasında ayrıştırma ve kalite kontrol aşamalarına taşınıyor, ardından tekrar paketlenip stoklamaya alınıyor. Özellikle moda sektöründe, bu süreçte ortaya çıkan karbon emisyonu, ilk sevkiyatın emisyon miktarını aşabilir ve bu da ekolojik dengeye ciddi zararlar verebilir. Tüketicinin basit gibi gördüğü ‘uymazsa geri gönderirim’ kararı gerçekte ağır bir çevresel maliyet doğurmaktadır,” şeklinde uyardı.
Çözüm Yolları: Stratejik İyileştirme ve Sürdürülebilirlik
Dr. Pala, çözümün akıllı stratejik iyileştirmelerden geçtiğini vurgulayarak sürdürdü: “Eğer tersine lojistik süreçleri etkin bir biçimde yönetilirse, taşıma planlaması, enerji verimliliği ve geri dönüşüm alt yapısının geliştirilmesi ile riskler minimize edilebilir. İyi yönetilen tersine lojistik uygulamaları, yalnızca operasyonel verimliliği arttırmasıyla kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilirlik hedefleri ile de uyum içinde çalışır.”
