Çocuklarda Ekran Süresinin Artışı Endişe Veriyor
Günümüzde, ekranların günlük yaşamda daha fazla yer kaplamasıyla çocukların bu alanlarda geçirdiği süreler hızla artış göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği gibi önde gelen sağlık kuruluşları, iki yaşından küçük çocuklar için ekran kullanmaktan kaçınılması gerektiğini, okul öncesi dönemdekiler için ise günlük ekran süresinin bir saatle sınırlı tutulması gerektiğini vurgulamaktadır.
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’nde görev yapan Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, yapılan araştırmalara dayanarak çocukların tablet, akıllı telefon ve televizyon gibi ekranlara oldukça erken yaşta erişim sağladığını ve çoğu zaman önerilen sürenin çok üzerinde ekran başında vakit geçirdiklerini dile getirdi. Özsoy, Türkiye’de yapılan çalışmaların da benzer bulgulara işaret ettiğine dikkat çekerek, “2-5 yaş arasındaki çocukların büyük bir kısmının günde iki saatten fazla ekran süresi harcadığı, 3-6 yaş grubundaki çocukların ekranla geçirdiği sürelerin ortalama 3 ila 8 saate kadar ulaştığı ifade edilmektedir” şeklinde konuştu.
Aşırı Ekran Kullanımının Zararlı Etkileri
Aşırı ekran kullanımının çocuklar üzerinde olumsuz etkilerini sıralayan Özsoy, şu noktaları ifade etti: “Öz düzenleme becerilerinde zorluk, dil gelişiminde gecikme, dikkat engeleleri, duygusal anlama ve düzenlemede güçlük, saldırganlık, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve otizm belirtileri gibi birçok bilişsel ve sosyal gelişim alanında zararlar meydana getirebilmektedir.”
Ekran süresinin etkilerinin yalnızca süreyle sınırlı olmadığını belirten Özsoy, izlenen içerik ve ebeveynlerle geçirdiği süre gibi etkenlerin de önem taşıdığını belirtti. Küçük yaştaki çocuklarda kontrolsüz ekran kullanımının etkilerinin arttığını vurgulayan uzman, arka planda açık kalan televizyonun bile çocukların dikkatini, oyun kalitesini ve iletişim yetilerini olumsuz yönde etkileyebileceğinin altını çizdi. Ebeveynlerin eğitim durumu, ailedeki ekran alışkanlıkları ve evdeki kurallar ise çocukların ekran sürelerini etkileyen önemli unsurlar arasında yer alıyor. Özsoy, ebeveynlerin ekran sürelerinin artmasıyla çocuklarının ekran sürelerinin de arttığını, net kuralların uygulandığı durumlarda ise bu sürenin azaldığını belirtti.
Dünya Sağlık Örgütü, 1-4 yaş arası çocukların günde en az 180 dakika fiziksel aktivite yapmasını ve bir saatin üzerinde hareketsiz kalmamalarını öneriyor. Aşırı ekran kullanımı, çocuklarda uyku bozukluklarına, obezite riskine ve davranış problemlerine yol açabiliyor. Üç yaş, çocuğun beyin gelişiminin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönem içerisinde aşırı ekran süresi, çocuğun keşfetme, oyun oynama ve sosyalleşme imkanlarını azaltmaktadır. Dolayısıyla, ekran süresi yerine aktif oyunlar, açık hava etkinlikleri, kitap okumak ve ebeveyn ile etkileşimli aktiviteler, sağlıklı gelişim için kritik bir önem taşımaktadır. Teknik olanakları tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa da, çocukların gelişimsel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak ekranın dengeli ve bilinçli bir şekilde kullanımının sağlanması gerekmektedir.
Aileler için Ekran Kullanım Yönetimi Önerileri
Özsoy, ailelerin ekran kullanımını sağlıklı bir şekilde yönetmeleri açısından şu önerilerde bulundu: “Ekran süresini yaşa göre düzenleyin. 0-2 yaş arası çocuklarda ekran süresi sıfır olmalıdır. (yaş x 10 dakika yöntemiyle) Ekranları mümkünse birlikte ve aktif bir şekilde kullanın. Kaliteli ve yaşa uygun içerikler seçin. Ekranı ödül ya da ceza mekanizması olarak kullanmayın. Açık hava etkinliklerine ve fiziksel aktivitelere günlük yaşamda yer verin. Ev içinde ekran kullanımıyla ilgili net kurallar oluşturun.”
